Toetsen en evalueren van kritisch denken
Wat is kritisch denken? En aan de hand van welke criteria beoordeel jij als docent deze vaardigheid bij leerlingen? Stichting Cito heeft verkennend onderzoek gedaan naar kritisch denken. Hiervoor hebben we ons gericht op de vakken filosofie, geschiedenis en maatschappijleer in de bovenbouw havo/vwo. We delen deze informatie om jou als docent te ondersteunen bij het voorbereiden van schooleigen toetsvragen.
Over het onderzoek
Theorie
Aan het praktijkonderzoek ligt een verkennende literatuurstudie ten grondslag. Hiervoor hebben we uiteenlopende omschrijvingen en kenmerken van kritisch denken voor het voortgezet onderwijs in wetenschappelijke bronnen en vakliteratuur geïnventariseerd en bestudeerd. De beschrijvingen zijn samengevat in veertien kenmerken kritisch denken, zes vormen van kennis en negen houdingen. De bevindingen zijn vervolgens met vakdidactici, docenten en methodemakers besproken aan de hand van bestaand toetsmateriaal.Praktijk
Een constructiegroep, bestaande uit docenten filosofie, geschiedenis en maatschappijleer, heeft zich vervolgens gericht op kritisch denken in relatie tot de onderwijspraktijk. Samen hebben zij onder meer vaardigheden bestudeerd, bestaand toetsmateriaal bekeken en eigen inzichten en van invloed zijnde factoren besproken. Iedere docent heeft ook zelf een opgave ontwikkeld, die werd getoetst op basis van herkenbare vaardigheden, kennis en houding.Beoordeling docenten constructiegroep
Welke vaardigheid, kennis en houding vinden docenten uit de constructiegroep het belangrijkste om kritisch denken te toetsen:- Vaardigheid: het kunnen herkennen, identificeren, onderscheiden van achterliggende vooronderstellingen, perspectieven, criteria, argumenten
- Kennis: het kennen van eigen normen en waarden
- Houding: het open staan voor alternatieve standpunten, redeneringen, wereldbeelden samen met het opschorten van een eigen oordeel, zich neutraal opstellen
“We weten allemaal wat kritisch denken is, maar er valt zoveel onder die noemer dat het daardoor moeilijker wordt om helder af te bakenen wat het is en wat we nu willen toetsen.”
Evalueren en toetsen van kritisch denken bij jouw leerlingen
Waarmee houd je rekening?
- Voorwaarden en doelen
zoals een veilige omgeving en analytisch oordeelsvermogen - Invalshoeken
zoals perspectieven in een maatschappelijke context - Beoogde vaardigheden, kennis en houdingen
zoals logisch redeneren, relevante onderzoeksmethoden en feedback accepteren
Voorbeeldopgaven
Ga voor voorbeelden van het toetsen van kritisch denken in de centrale examens filosofie vwo, geschiedenis havo en maatschappij-wetenschappen vwo 2022 naar het rapport.
Kritisch denken is een complexe en veelzijdige competentie waarin diverse vaardigheden, houdingen en kennis te herkennen zijn. Deze zijn niet altijd van elkaar te scheiden, maar zijn wel te onderscheiden.
