'Doorstroomtoets past perfect bij Leerling in beeld'

De Archipelschool heeft afgelopen schooljaar deelgenomen aan de proefafname van de nieuwe doorstroomtoets. Ib’er Hante Visser is enthousiast. Qua focus op groei, rapportages en look-and-feel sluit de doorstroomtoets naadloos aan op de andere toetsen van Leerling in beeld, het leerlingvolgsysteem van Cito. En de leerlingen? Die vonden de proeftoets reuze meevallen.

Op het eerste gezicht lag het misschien al voor de hand dat de Archipelschool uit Den Haag de Leerling in beeld - doorstroomtoets van Cito zou gaan gebruiken. De school gebruikt immers ook het Leerling in beeld - LVS. Toch was het nog geen gelopen race, vertelt Hante Visser. “We hebben er binnen het bestuur en onze ib-cirkels goed over gesproken en gekeken naar de doorstroomtoetsen van andere makers. Onze conclusie: als je wilt dat de informatie uit de doorstroomtoets goed matcht met de andere data die je acht jaar lang over leerlingen verzamelt, dan moeten het leerlingvolgsysteem en de doorstroomtoets bij elkaar passen. Voor ons was dat de voornaamste reden om voor de doorstroomtoets van Cito te kiezen.”

Meegedaan aan de proeftoets

“Om te kijken hoe de leerlingen op deze nieuwe toets zouden reageren en om zelf ook goed te weten wat we konden verwachten, hebben we afgelopen schooljaar meegedaan aan de proeftoets”, vertelt Hante. “De kinderen vonden het heel erg meevallen, ik denk dat ze het in hun hoofd groter hadden gemaakt dan het is. Zij vonden het vooral heel fijn dat wereldoriëntatie niet meer getoetst werd, want dat vinden ze altijd echt een pittig onderdeel.”

De Archipelschool nam de proef-doorstroomtoets in november af. Dat was eenmalig, de échte afname is in februari. Hante vindt dat een goede zaak. “Voorheen moesten scholen al in januari het definitieve schooladvies geven en maakten de kinderen pas daarna de eindtoets. Dat was een kromme volgorde. We zagen regelmatig kinderen die een paar maanden intensief bijles en Cito-trainingen kregen als het schooladvies lager was dan de ouders hadden ingeschat of hadden gehoopt. Als het kind dan bij de eindtoets hoger scoorde, moesten wij ons advies heroverwegen. Dat voelde toch altijd een beetje raar.”

Adviesroute is veel logischer

Met de komst van de doorstroomtoets is het traject veel logischer geworden, vindt Hante. Ze legt uit: “Voorheen kregen onze leerlingen in groep 7 een preadvies. Daar zijn we vanaf gestapt. De M8-toetsen nemen wij voortaan aan het begin van groep 8 af. Dat is geen probleem, omdat Cito deze toetsen voor beide afnamemomenten heeft genormeerd. Na de afname van deze B8-toets krijgen kinderen hun voorlopige schooladvies. Op basis daarvan kunnen zij zich oriënteren op vo-scholen. Na de doorstroomtoets krijgen zij het definitieve schooladvies. Je zou kunnen zeggen dat de doorstroomtoets dus eigenlijk een laatste check is: heeft het kind in de laatste drie maanden het verwachte stukje ontwikkeling laten zien? Soms zal de uitslag ervoor zorgen dat je van een dubbeladvies een enkeladvies maakt of andersom. Van een heroverweging, zoals we voorheen kenden, is geen sprake meer.”

Verandering in denken

“De doorstroomtoets is het resultaat van een verandering in het denken bij het ministerie”, zegt Hante. “Met de doorstroomtoets wordt er voortaan meer gekeken naar hoe het kind zich ontwikkelt en hoe de doorgaande lijn eruitziet. Voorheen werd de kwaliteit van de school afgemeten aan de scores op de eindtoets. Dat is echt veranderd. Ook de inspectie snapt dat het geven van kwalitatief hoog onderwijs niet altijd hoeft te betekenen dat een kind een hoge Cito-score haalt. De nieuwe zienswijze past mooi bij Leerling in beeld, waar de focus ook op groei en ontwikkeling ligt. De toetsen maken inzichtelijk hoe het kind zich gedurende acht jaar ontwikkelt.”

Hante vindt het sterk dat de Leerling in beeld-toetsen ook inzicht geven in de taal- en rekenvaardigheden van het kind. “In de rapportage zie je hoe het kind op weg is naar bijvoorbeeld 1F of 2F/1S. Die vaardigheden zijn ook geïntegreerd in de doorstroomtoets. Om die informatie goed te kunnen interpreteren, is het trouwens wel belangrijk dat je kennis hebt van het referentiekader, de referentieniveaus en de bijbehorende vaardigheden. Ik schat in dat veel scholen op dat punt nog wel een stap kunnen maken.”

Maatschappelijke beeldvorming

Hante hoopt dat de doorstroomtoets indirect ook gaat bijdragen aan de maatschappelijke beeldvorming over schoolniveaus en kansen. “Veel ouders willen heel graag dat hun kind op een ‘zo hoog mogelijk niveau’ uitstroomt. Dat is heel jammer, want er zijn ontzettend veel kinderen die veel gelukkiger zijn op een vmbo-school. Zij leren niet graag uit een boek en hebben een veel praktischer intelligentie. Laat ze die alsjeblieft gebruiken! Daar komt bij: juist die praktisch opgeleide mensen missen we enorm in onze maatschappij. Zij kunnen een goede boterham verdienen.”

Papier of digitaal

De proefafname van de Leerling in beeld - doorstroomtoets vond digitaal plaats. De echte doorstroomtoets kan ook op papier worden gemaakt. Hante zegt over de keuze die de Archipelschool daarin maakt: “De meeste leerlingen zullen de doorstroomtoets digitaal gaan maken, maar het is fijn dat we daarin een keuze hebben. Sommige kinderen presteren beter als ze een toetsboekje voor hun neus hebben liggen, voor anderen werkt een scherm juist goed. Dat heeft alles te maken met hun leerstijl en is erg kindafhankelijk. Samen met de leerkracht zal ik daarin weloverwogen keuzes maken.”

Zwart-wit of A3-versie

Cito heeft ook aangepaste versies van de doorstroomtoets. “We hebben een aantal kleurenblinde leerlingen voor wie de zwart-wit versie heel fijn en helpend is. Want als er bijvoorbeeld in breukencirkels of staafdiagrammen kleurtjes worden gebruikt, kunnen zij zich makkelijk vergissen en verwerken zij de informatie niet goed”, zegt Hante.

Cito biedt de doorstroomtoets ook op A3-formaat aan. Hante verwacht niet dat haar school deze variant gaat gebruiken. “Dat A3-formaat, met extra grote letters, is prettig voor zwakke lezers en kinderen met dyslexie, maar uit ervaring weten we dat deze kinderen ook heel handig zijn in het vergroten van hun digitale scherm. Die A3-versie heeft daardoor voor ons misschien iets minder meerwaarde.”

Alternatief voor wereldoriëntatie?

Hante steekt haar enthousiasme voor de doorstroomtoets en voor het volgsysteem van Leerling in beeld niet onder stoelen of banken. Toch is er iets wat ze mist en dat heeft alles te maken met het verdwijnen van het onderdeel wereldoriëntatie in de doorstroomtoets. “Wij vinden het jammer dat dat onderdeel is vervallen, want de score bij wereldoriëntatie is vaak een mooie indicatie of je met ‘een echte vwo’er’ te maken hebt, die bijvoorbeeld makkelijk verbanden legt en informatie verwerkt. Met dat toetsonderdeel had je een soort extra check in handen, het maakte het beeld van het kind soms net iets completer.  Ik hoop dat Cito nog een extra test of instrument gaat ontwikkelen om die informatie over het kind boven water te krijgen. Bijvoorbeeld een informatieverwerkingstoets, een studievaardighedentoets of een combinatie van beide. Misschien passen daar ook wel weer elementen van wereldoriëntatie in. Wat mij betreft zou dat een toets mogen zijn die je al vanaf groep 3 kunt gebruiken. Dat zou een mooie aanvulling zijn op Leerling in beeld, in ieder geval voor de pakweg 10 procent sterkste leerlingen.”