Democratisering van kritisch denken

Om onderwijsonderzoek en onderwijsvernieuwing aan elkaar te verbinden, faciliteeerde NRO diverse werkplaatsen. Van medio 2020 tot 2023 werkte CitoLab mee in de mbo-werkplaats ‘Democratisering van Kritisch Denken’. Een uitdaging waar deze werkplaats voor stond, was hoe docenten en studenten zicht krijgen op de ontwikkeling van kritisch burgerschap. Hiervoor hebben we met docenten authentieke taken gemaakt, uitgeprobeerd en geëvalueerd. Ook is onderzocht hoe je met de resultaten gericht feedback kunt geven, waardoor studenten verder kunnen leren. Het project leverde een praktische en onderbouwde blauwdruk op om zelf dergelijke formatieve taken te ontwerpen.

Democratisering van kritisch denken. Wat is dat?

In de werkplaats ‘Democratisering van Kritisch Denken’ hebben docenten samen met andere experts gewerkt aan het bevorderen van kritische verantwoordelijkheid bij studenten in het mbo. Wat houdt dat in?

Studenten aan mbo-opleidingen ontwikkelen niet alleen beroepspecifieke bekwaamheden, maar ook kritische denkvaardigheden en burgerschapscompetenties om als beroepsbeoefenaar en burger autonoom en kritisch te functioneren.
Kritische verantwoordelijkheid is dan ook de integratie van medeverantwoordelijkheid, taakverantwoordelijkheid en zelfverantwoordelijkheid.
In de werkplaats heeft deze visie geresulteerd in een uitwerking van kritische verantwoordelijkheid als centraal concept. Hiermee bedoelt de werkplaats dat een student kritisch verantwoordelijk is als diegene als burger, beroepsbeoefenaar en persoon redenen kan en wil geven over wat je doet of vindt. Vanuit drie verschillende perspectieven dus.

In het mbo is behoefte aan (formatieve) toetstaken om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van burgerschapscompetenties en - meer algemeen - complexe vaardigheden, zoals kritische denkvaardigheden, van studenten.

Michiel Waltman, onderwijskundig onderzoeker

Taak CitoLab in de werkplaats

Wij ontwikkelden formatieve toetstaken volgens de principes van bewijsgericht ontwerpen.
We hebben onderzocht wat de kenmerken zijn van toetstaken die kritische verantwoordelijkheid inzichtelijk maken, en de bruikbaarheid van de methode van bewijsgericht ontwerpen bij het ontwikkelen ervan.
We hebben een blauwdruk opgeleverd die docenten helpt bij het maken en inzetten van taken om zicht te krijgen op kritische verantwoordelijkheid en het ondersteunen van het leren.

Facts

Samenwerkingspartners: NRO-project in samenwerking met ROC van Twente, ROC Midden Nederland, Universiteit Twente, Rijksuniversiteit Groningen en Hogeschool Utrecht.
Doelgroep: docenten en studenten in het beroepsonderwijs en andere onderwijssectoren die bezig zijn met toetsing van kritisch burgerschap.
Looptijd: 2020 - 2023

Het is heel belangrijk dat je als docent goed weet wat je inzichtelijk wilt maken, hoe dat er bij de uitvoering van de taak dan uitziet en wanneer je het goed vindt (succescriteria). Sommige succescriteria zijn daarbij nog best een uitdaging om voldoende concreet en begrijpelijk te krijgen (voor zowel docent als student!).

Bij kritische verantwoordelijkheid is de verantwoording voor een keuze om iets te vinden of doen essentieel. Bij het maken van taken moet je dus ook actief vragen naar de redenen voor deze keuze!

Om taken formatief in te zetten, analyseer je resultaten en pas je het leren en didactiek vervolgens weer aan. Je kunt naast meer formele, geplande technieken, ook meer informele technieken gebruiken om te achterhalen of studenten het 'echt in de vingers' hebben, bijvoorbeeld door dialoog. Leg hierbij ook ruimte en verantwoordelijkheid bij de studenten.

Meer weten en zelf aan de slag?

Bekijk de publicaties en rapportages via onze Kennisbank

Kunnen we je helpen?

Stel je vraag via onze kanalen of kijk in de veelgestelde vragen.
Voor scholen: Vergeet niet om het brinnummer bij de hand te hebben en/of in de mail te vermelden, zodat we jouw vraag sneller kunnen behandelen!

Bereikbaar Ma t/m vr 08.30 tot 15.00 uur

Bellen (026) 352 11 11

E-mail klantenservice@cito.nl